Opinie: Om Baudets fascistische kenmerken valt een stuk minder te lachen

Door alle hilariteit over Baudets krankzinnige bewering dat we door ‘kwaadaardige reptielen’ worden geregeerd, dreigt te worden miskend welk gevaar deze politicus en zijn partij vormen. Niet alleen de invloed van mogelijke Russische souffleurs, maar ook de vraag in hoeverre Forum voor Democratie als fascistisch moet worden beschouwd, verdient onze aandacht.

Vanwege het zinspelen door Forum-kopstukken op een opstand tegen het wettige gezag en een afrekening met tegenstanders, is dit laatste veel meer dan een academische kwestie. Voor een zorgvuldige beantwoording ervan is het niettemin noodzakelijk vast te stellen wat deskundigen onder fascisme verstaan.

Het fascisme wordt tegenwoordig door gezaghebbende wetenschappers beschouwd als een generieke revolutionaire stroming met diverse nationale varianten, waaronder het Italiaanse fascismo, het Duits-Oostenrijkse Nationalsozialismus en het ‘Nederlandsche Nationaal-Socialisme’ van de NSB.

Politieke religie

Als politieke religie kende het fascisme verscheidene utopische idealen, zoals een klassen overstijgende, etnisch homogene en collectivistische samenleving. Ook de schepping van een nieuwe beschaving, een nieuwe elite en zelfs een superieur menssoort stonden op zijn politiek-ideologische programma.

Als nieuwe revolutionaire stroming bouwde het fascisme deels voort op denkbeelden en opvattingen die ouder waren. Hierbij kan worden gedacht aan racisme en antisemitisme, dat vanaf de tweede helft van de 19de eeuw epidemische vormen aannam. De ‘ariër’ gold als superieur aan andere rassen en was derhalve gerechtigd hen te onderwerpen. Zijn aartsvijand was ‘de Jood’, die met marxisme, kapitalisme en rasvermenging zijn sinistere wereldheerschappij trachtte te vestigen. Louter de aanwezigheid van ‘rasvreemde’ en niet-assimileerbare Joden ondermijnde de gezondheid van het eigen ‘volkslichaam’.

Ook het wijdverbreide sociaal-darwinisme, dat er vanuit ging dat strijd de essentie van het bestaan vormt en oorlog tussen volkeren en rassen de normale toestand is, werd een fundamenteel bestanddeel van het fascisme. Hetzelfde gold voor theorieën over een niet-marxistische en nationale vorm van socialisme, Nietzsches bespiegelingen over de Übermensch en der Wille zur Macht, de opvatting dat het eigen volk uniek is en een imperialistische missie te vervullen had en de overtuiging dat de irrationele massa een autoritaire leider behoeft en door mythes en een fanatiek geloof kan worden gemobiliseerd voor revolutionaire doeleinden.

Diepgeworteld

Bestaande denkbeelden werden – dikwijls in gevulgariseerde en geradicaliseerde vorm –geïncorporeerd in een nieuwe revolutionaire beweging die opkwam na de Eerste Wereldoorlog en de naam fascisme kreeg. Het fascisme was dus geen onverklaarbaar bedrijfsongeval in de Europese geschiedenis, maar was daarin diepgeworteld. Fascisten streefden naar een nietsontziende omwenteling die de maatschappij moest zuiveren van vermeende decadentieverschijnselen als democratie en humanisme.

Van geweld ging volgens hen een regeneratieve kracht uit. De fascistische revolutie zou leiden tot een nationale wedergeboorte. De mythe van een nationale wedergeboorte vormde de kern van het extreme nationalisme van alle fascistische bewegingen.

Ondanks de aanvankelijke verschillen op dit punt beleden vrijwel alle fascistische bewegingen vanaf de tweede helft van de jaren dertig een biologisch ‘gefundeerd’ racisme en antisemitisme. Het eigen volk gold daarin als een organisme waarvan ‘het bloed’ – als drager van erfelijke raseigenschappen – zuiver moest worden gehouden.

Het fascisme kon alleen slagen wanneer er een breed gedeeld gevoel van existentiële crisis bestond, waarbij het eigen volk, of zelfs de hele westerse beschaving, van binnen- en buitenaf werd bedreigd. In het onverzoenlijke wereldbeeld van fascisten werkten de verraderlijke elites mee aan de knechting en zelfs de ondergang van hun eigen volk, daarbij dikwijls aangestuurd door de werkelijke machthebbers achter de schermen. Slechts een vastberaden fascistische voorhoede kon daartegen nog redding brengen.

Verhullend taalgebruik

Alhoewel het door de gehanteerde dogwhistles en het verhullend taalgebruik niet voor iedereen te herkennen is, vertonen Baudet en zijn partij onbetwistbaar bepaalde kenmerken van het fascisme. Hierbij kan worden gedacht aan biologisch gefundeerd racisme dat uitgaat van de superioriteit van het arische ras, het waanbeeld dat er een Joods complot bestaat om de wereld te overheersen, het idee dat de ‘boreale wereld’ in een existentiële crisis verkeert, het streven naar een nationale wedergeboorte, aangeduid als ‘renaissance’, die door een wilskrachtige voorhoede moet worden geïnitieerd.

Zelfs het denkbeeld dat er van geweld een regeneratieve kracht uit kan gaan, floreert binnen FvD. Gezien de ideologische verwantschap met andere rechts-extremisten, die volgens de AIVD alvast anticiperen op een komende rassenoorlog in Nederland, is er bijzonder weinig reden om ons vrolijk te maken over Baudet.