Er zijn maar weinig dingen zeker in het leven, maar dat Nikola Tesla een genie was, kan niet in twijfel worden getrokken. Hij verfijnde de werking van wisselspanning. Deze vorm van elektriciteit levert het Europese elektriciteitsnet tot op de dag van vandaag aan huishoudens en de industrie. Wie was de man achter deze baanbrekende ontwikkeling?
Nikola Tesla moest priester worden
Als we de verhalen mogen geloven, was de geboorte van Nikola Tesla één groot voorteken. Het bliksemde toen hij in de nacht van 9 op 10 juli 1856 ter wereld kwam. Hij werd geboren in het hedendaagse Kroatië, toen nog onderdeel van het keizerrijk Oostenrijk. Zijn ouders waren beiden van Servische afkomst.
Zijn uitvindersbloed kwam van zijn moeder, Georgina Duka Tesla. Hoewel ze niet geschoold was (zoals wel meer vrouwen in die tijd), was ze ongelooflijk handig. Nikola noemde haar zelfs een ‘eersteklas uitvinder’, die veel meer had kunnen bereiken als ze daar de kans toe had gekregen.
Zijn vader was een Servisch-orthodoxe priester, die zijn zoon min of meer dwong zijn voetsporen te volgen. Dat was het laatste dat Nikola wilde. Hij had zijn zinnen gezet op de Technische Universiteit Graz in Oostenrijk. Toen Nikola op zijn zeventiende cholera kreeg en meermaals de dood in de ogen had gekeken, gaf zijn vader hem zijn zin. Hij was 19 toen hij zijn eerste lessen volgde aan de door hem zo gewenste universiteit.
Nikola Tesla en Thomas Edison
Nikola Tesla was een uitstekende student, maar al snel ging zijn leven allesbehalve over rozen. Zijn gedachten over elektromagnetische velden en een motor die op wisselspanning werkt, namen hem volledig over. Hij sliep slecht, raakte gokverslaafd, stopte met school en hij kreeg een mentale inzinking.
Toch zag iemand wat in het jonge genie: Charles Batchelor, een goeie bekende van Thomas Edison. Hij stuurde Nikola in 1884 naar de Verenigde Staten om Thomas Edison te ontmoeten. Ze vonden elkaar in een gemeenschappelijke interesse in elektriciteit, maar daar is ook alles mee gezegd. Waar Edison alleen spullen wilde maken waarvan hij wist dat ze verkocht zouden worden, legde Tesla de nadruk op het verbeteren van de wereld met zijn uitvindingen.
Ondanks hun verschil van inzicht nam Edison het jonge genie in dienst. In Tesla’s zelfgeschreven autobiografie vertelt hij hoe hij de generatoren van het schip de SS Oregon had vervangen met zelfontworpen machines. De manager van Edisons bedrijf had hem vijftigduizend dollar beloofd als hij die klus zou klaren, maar dat bleek een grap. ‘Dit gaf me een pijnlijke schok en ik nam ontslag,’ schrijft Nikola over het incident.
De belangrijkste uitvinding van Nikola Tesla
Het bijzondere aan Nikola was dat hij zijn uitvindingen ‘zag’ in zijn hoofd, voordat hij ze maakte. Het idee voor zijn belangrijkste uitvinding, een motor op wisselspanning, kwam tot hem tijdens een wandeling in een park in Boedapest in 1882. Maar zoals voor iedere uitvinding geldt: het idee is nooit maar bij één persoon ontstaan. Iedere uitvinder bouwt voort op werk dat er al is, zo ook Nikola Tesla. Hij was wél de eerste die wisselspanning bruikbaar maakte op grote schaal.
Maar waarom was wisselspanning nou zo baanbrekend? Voordat Tesla zijn motor uitvond, domineerde gelijkspanning de elektriciteitswereld. Edison was er een groot voorstander van. Deze vorm van elektriciteit vind je bijvoorbeeld in batterijen. Daarin gaat de stroom rond in een cirkel, van de positieve naar de negatieve pool. Het werkt(e) prima, maar het was vroeger niet mogelijk om gelijkspanning over grote afstanden te transporteren.
En toen kwam Tesla met zijn uitvinding. Hij zorgde er met behulp van magneten voor dat de stroom in golven kon bewegen: wisselspanning. Zulke spanning kon met behulp van een transformator (die eerder al was uitgevonden) wél over grote afstanden verplaatst worden. Dat maakte het mogelijk om vanaf één centrale plek talloze huishoudens van stroom voorzien. Precies zoals we dat nu nog steeds doen (al kunnen we tegenwoordig ook gelijkspanning gebruiken voor lange afstanden).
Tesla’s droom valt in duigen
Het leven van Nikola Tesla eindigde helaas vrij tragisch. Het was zijn grote droom om met het elektromagnetisch veld van de aarde boodschappen over grote afstanden te verzenden, geheel draadloos. De bankier John Pierpont Morgan (1837-1913) investeerde in het ambitieuze plan en Nikola bouwde Wardenclyffe, een grote toren waarmee hij draadloos telegrammen zou kunnen versturen.
Helaas kwam dit project nooit van de grond. Morgan trok zijn financiering in en Nikola belandde in de schulden. Hij kreeg in 1905 opnieuw een mentale inzinking en moest zijn ambities laten varen. Hij woonde tien jaar lang in het New Yorker Hotel in New York, waar hij op 86-jarige leeftijd overleed aan een hartaanval in kamer 3327.
Roeliene is freelance wetenschapsjournalist. Ze levert onder meer bijdragen aan National Geographic en KIJK Magazine. Ze is dol op reizen, godsdienstgeschiedenis en een stevige wandeling.
